Fałszywi przyjaciele w języku hiszpańskim 

Podczas nauki języka obcego z czasem można zauważyć pewne podobieństwo między wyrazami obcojęzycznymi, a ojczystymi. Ta wiedza może pomóc w zapamiętywaniu nowych struktur i ułatwić komunikację za granicą, ale także przysporzyć wielu kłopotów.  A to dlatego, że przy porównaniu dwóch lub więcej języków pojawiają się tzw. false friends. Co to oznacza? Czy występują także w języku hiszpańskim? Na te pytania odpowiemy w dzisiejszym artykule, dlatego jeśli nie chcecie w przyszłości wpaść w językową pułapkę koniecznie przeczytajcie dzisiejszy wpis!

Wpierw warto zwrócić uwagę, jak odległe od siebie są oba języki. Hiszpański, jak powszechnie wiadomo, należy do grupy języków romańskich w obrębie indoeuropejskiej rodziny językowej. Z drugiej strony, polski klasyfikuje się w tej samej rodzinie, jednak grupie słowiańskiej. Tym samym hiszpańskie słowa najczęściej pochodzą z łaciny, a polskie sięgają korzeniami do języka staropolskiego lub staro-cierkiewno-słowiańskiego. Pomimo tak wielkiej rozbieżności etymologicznej część słownictwa wygląda lub brzmi podobnie w obu językach, tym samym tworząc tzw. false friends.

Kurs języka hiszpańskiego w choices® >>
_

_

Fałszywe przyjaźnie w językoznawstwie

Fałszywy przyjaciel, to osoba na której nie można polegać i której nie da się zaufać, gdyż w rzeczywistości wykorzystuje naszą znajomość do swoich celów. A czym są fałszywi przyjaciele w językoznawstwie? Czy współdzielą jakieś negatywne cechy z ich ludzkimi odpowiednikami?

Jak wiadomo, termin ten został użyty po raz pierwszy w roku 1928 przez Maxime Koessler i Jules Derocquigny w dziele Les Faux Amis, ou les Trahisons du Vocabulaire Anglais, co znaczy Fałszywi Przyjaciele, czyli pułapki w angielskim słownictwie.

“Falsos amigos” (ang. false friends), zwane także tautonimami, to jak opisuje Gala Arias “palabras que presentan una semejanza en el significante pero que en realidad tienen significados muy diferentes. Puede haber falsos amigos en cualquier categoría gramatical”. Innymi słowy, jest to grupa wyrazów w dwóch lub więcej językach, których pisownia i wymowa jest bardzo podobna, jednak znaczenie całkowicie odmienne. Warto zaznaczyć, że słowa te mogą pochodzić z różnych kategorii gramatycznych. Tak jak w przypadku ludzkiego fałszywego przyjaciela, tak i w językoznawstwie wyrazom tym nie można na ślepo ufać, gdyż “wykorzystują” naszą językową wiedzę, aby narzucić nam mylne znaczenie obcojęzycznego słowa. Co więcej, tautonimy mogą się pojawiać zarówno w tych samych grupach językowych (np. włoski- hiszpański), jak i w tych bardziej oddalonych od siebie (np. polski- hiszpański). Skutkiem występowania falsos amigos są błędy w tłumaczeniach, wpadki językowe popełniane podczas rozmowy z obcokrajowcem oraz trudności w opanowaniu “podstępnych” słówek.

Warto dodać, że w języku hiszpańskim falsos amigos często mylone są z terminem falsos cognados (fałszywe pokrewieństwo), opisującym parę wyrazów o podobnym zapisie i znaczeniu, które wydają się mieć taką samą etymologię, lecz w rzeczywistości ich korzenie są zupełnie inne. Dzielimy je na kilka podtypów:

• Fonetyczne (fonéticos)
• Graficzne (gráficos)
• Zapożyczone (préstamos)
• Semantyczne (semánticos)
  _

Oprócz tego, wyróżnia się jeszcze 2 rodzaje pokrewieństwa:

• Cognados verdaderos o perfectos: wyrazy o identycznej etymologii i zapisie, wymawiane według zasad obowiązujących w poszczególnych językach. Przykładem mogą być wyrazy w języku angielskim i hiszpański takie jak alcohol (z arab. al- kohl), altar (z łac. altar), a także actor (z łac. actor)
• Cognados casi perfectos: wyrazy delikatnie różniące się od siebie (np. poprzez dodanie prefiksu), jednak zachowujące takie samo znaczenie np. religia- religión (z łac. religio), pasja- pasión (z łac. passio)
  _

Koniecznie zajrzyj do naszej oferty kursów językowych online >>>

Falsos amigos totales (evidentes) 

Z racji tego, że temat fałszywych przyjaciół jest bardzo szeroki, badacze dzielą go na części opierając się na językoznawstwie kontrastywnym, semantyce lub wspólnej etymologii. Pierwszą taką grupą są homonimy całkowite, czyli los falsos amigos totales, zwane przez Matte Bonna evidentes. Są to wyrazy, najczęściej monosemiczne (z jedną definicją) i rzadziej polisemiczne, które nie pokrywają się ze sobą żadnym znaczeniem. Przykładem mogą być słowa ubikacja w j. polskim i ubicación w j. hiszpańskim. Latynoski wyraz w żadnym stopniu nie pokrywa się z terminem ubikacji, ponieważ oznacza położenie, ulokowanie. Jak widać, pomimo bardzo podobnego zapisu różnica w znaczeniach jest ogromna. Gala Arias, autorka artykułu Diferencias léxicas entre el polaco y el español: los falsos amigos, podaje więcej przykładów falsos amigos totales.
_

Najpierw przyjrzyjmy się parom wyrazów różniących się dodaniem tylko jednej litery:
_

_
Kolejna grupa przedstawia homografy, czyli pary językowe o identycznym zapisie w języku polskim oraz hiszpańskim, jednak odmiennej wymowie, odpowiedniej do zasad fonetycznych danego języka:
_

_

Trzecia tabelka ukazuje pary wyrazów, które w obu językach wymawia się podobnie, jednak zapisuje w odmienny sposób. Warto zwrócić uwagę na przykład czwarty, gdzie hiszpańskie  j  wymawiane jest jak polskie h  [xoˈroβa] co powoduje wymowę zbliżoną do polskiej choroby.
_

_
Wznieś swój hiszpański na kolejny poziom dzięki naszym kursom języka hiszpańskiego online! 

Warto zwrócić uwagę na to, że nawet imiona mogą być fałszywymi przyjaciółmi. Niektóre skróty od żeńskich imion w Polsce oznaczają w Hiszpanii zupełnie co innego. Oczywiście elementem rozróżniającym jest odpowiedni zapis: małą, bądź wielką literą. Dlatego o ile na piśmie na pierwszy rzut oka widać czy jest to rzeczownik własny czy pospolity, tak podczas konwersacji trzeba się skupić i dokładnie zrozumieć całą wypowiedź, aby prawidłowo „rozszyfrować” fałszywego przyjaciela. Przyjrzyjmy się niektórym z takich przypadków:

_

_

Falsos amigos parciales

Jest to druga kategoria fałszywych przyjaciół, zwana także homonimami częściowymi. Jak sama nazwa wskazuje, konkretne wyrazy polisemiczne pokrywają się ze sobą definicją. Jedno ze znaczeń słowa A jest takie samo jak te podstawowe słowa B. Może to ułatwić naukę języka, a także proces tłumaczenia, ponieważ posiadana wiedza języka ojczystego pomaga w zrozumieniu znaczenia wyrazu obcojęzycznego.

Polacy bardzo często tworzą hiszpańskie rzeczowniki transformując rzeczownik polski poprzez dodanie prefiksu –ción. Taki sposobem informacja przeobraża się w información, kompozycja w composición, a komunikacja w comunicación. Warto pamiętać, że nie wszystkie słowa podlegają temu prostemu zabiegowi słowotwórczemu, jak ma to miejsce w przypadku wspomnianego wcześniej ubicación. Tylko niektóre z nich należą do grupy falsos amigos parciales– reszta może być homonimami całkowitymi omówionymi wyżej. Dlatego najlepiej  uczyć się od razu też innych znaczeń, które niosą te wyrazy, by nie popaść w schemat „spolszczonego słowotwórstwa” ,a także aby poszerzyć słownictwo oraz precyzyjnie odzwierciedlić tłumaczony tekst. Gala Arias przedstawia kilka przykładów par językowych „częściowych fałszywych przyjaciół”, w których tym razem to język polski jest bogatszy w znaczenia:
_

_

Fałszywi przyjaciele, a związki frazeologiczne

Do teraz omówione zostały fałszywe znaczenia jedynie pojedynczych wyrazów, a jak sprawa wygląda przy porównaniu związków frazeologicznych w hiszpańskim i polskim? Czy tutaj też czyhają na nas pułapki językowe?

Oczywiście, że tak. Związki frazeologiczne same w sobie stanowią problem często nawet dla rodowitych mówców języka, gdyż według definicji, są to „utrwalone w praktyce językowej połączenia dwóch lub więcej wyrazów, których znaczenie jest odmienne od sensu dyktowanego przez poszczególne wyrazy składające się na związek”. W skrócie, związków frazeologicznych nie należy tłumaczyć słowo w słowo, a jedynie brać pod uwagę w całości, aby poprawnie odczytać przenośnię. Według Seddika, występują trzy rodzaje problemów występujących we frazeologii:

1. Idiomy, których ukrytego znaczenia nie da się odgadnąć z tłumaczenia dosłownego;
2. Występująca ta sama lub podobna forma idiomu w dwóch językach, ale o innym znaczeniu, strukturze lub odmiennej charakterystyce socjolingwistycznej;
3. Idiomy występujące w dwóch językach i posiadające takie samo znaczenie dosłowne, lecz różniące się przenośne.
   _

Punkt pierwszy wydaje się być całkiem zrozumiały- jest to po prostu trudność z jaką każdy tłumacz lub uczeń mierzy się podczas zetknięcia się z obcymi frazeologizmami. Natomiast idealnym przykładem do następnego podpunktu jest wyrażenie lać jak z cebra, które po hiszpańsku brzmi llover a cántaros. Oba idiomy różnią się jedynie naczyniem: w polskim jest to duży, drewniany ceber, a w hiszpańskim- gliniany dzban. W tym przypadku odmienny socjolingwistyczny charakter dotyczy sposobu w jaki dawniej niesiono wodę.

Naszą uwagę jednak przykuł ostatni element z listy Seddika, gdyż w porównaniu języka polskiego i hiszpańskiego idiomów tego typu pojawia się najwięcej. Znajomość ich metaforycznego znaczenia jest niezwykle istotną umiejętnością, nie tylko podczas tłumaczeń, ale też w trakcie codziennych rozmów.
_

Kolor czarny
_

_

Jak widać, idiomy z czernią, tak jak powszechnie znana symbolika tego koloru, odnoszą się do czegoś nielegalnego, tajemniczego, ciężkiego oraz ogólnie negatywnego. W niektórych wypadkach mają wydźwięk rasistyczny, gdyż wyrażenia te korzeniami sięgają czasów niewolniczych. Z tego powodu podane konotacje związane są często z wyzyskiem, brakiem szacunku i ciężką pracą. Co więcej, nie występują w języku polskim.
_

Inne kolory
_

_

Warto dodać, że kolor zielony symbolizuje w podanych idiomach niedojrzałość. Z drugiej strony niebieski odnosi się najczęściej do nieba, a tym samym do rozmyślania, marzenia, do bujania w obłokach. Na koniec, brązowy odnosi się do wierności i stabilności, dlatego też aby stawić czoła ciężkiemu wydarzeniu musimy „zjeść naszą stabilność” i wyjść naprzeciwko przeciwnościom.
_

Fałszywi przyjaciele w języku hiszpańskim

Mamy nadzieję, że dzięki dzisiejszemu artykułowi uda wam się w przyszłości zawczasu wykryć, a tym samym uniknąć spotkania z „fałszywym przyjacielem”. Jak widać, temat jest bardzo rozległy i dotyka najróżniejszych dziedzin językoznawstwa. Oprócz tego, frazeologizmy często ukazują różnice kulturowe, które są głęboko zakorzenione w myśleniu mieszkańców danego kraju. A jeśli chcecie dowiedzieć się więcej o języku i kulturze krajów hiszpańskojęzycznych, to serdecznie zapraszamy was do zajrzenia na naszego oficjalnego bloga choices®. Czekają tam na was niesamowicie interesujące artykuły oraz potężna dawka wiedzy o Hiszpanii i Ameryce Południowej!

______________________

Źródła: