Dlaczego ucząc się „słówek” robimy sobie krzywdę

Rozpoczynając przygodę z nauką nowego języka, wielu uczących się, jak i szkół często skupia się przede wszystkim na przyswajaniu słownictwa. Urok opanowania mnóstwa słów wydaje się atrakcyjny, ponieważ uczniowie kojarzą nabywanie słownictwa z postępami i płynnością. Jednak to koncentrowanie się na pojedynczych słowach bez uwzględnienia ich użycia w kontekście może być szkodliwe dla rezultatów nauki języka.

W rzeczywistości izolowana nauka słownictwa może utrudniać przyswajanie języka i ograniczać zdolność uczniów do skutecznej komunikacji w uczonym języku. W tym artykule zastanowimy się, dlaczego ucząc się „słówek”, robimy sobie krzywdę a nie przysługę i dlaczego ważne jest, aby oprócz pojedynczych słów priorytetowo traktować również przyswajanie całych zwrotów.

Kursy języka angielskiego online >>
_

_

Frazeologia i jej zalety

Frazeologia odnosi się do badania trwałych lub półtrwałych kombinacji słów, które tworzą znaczące jednostki w języku. Kombinacje te, znane jako frazy lub wyrażenia idiomatyczne, mają określone znaczenie, które różni się od indywidualnego znaczenia użytych słów. Frazeologia obejmuje szeroki zakres zjawisk językowych, w tym kolokacje, idiomy i przysłowia.

Ostatnimi czasy naukowcy zdali sobie sprawę z powszechności związków frazeologicznych w języku i obecnie próbują zdefiniować, sklasyfikować i zrozumieć ich rolę w przetwarzaniu i przyswajaniu języka. W nauce języka przyswojenie frazeologii ma kluczowe znaczenie dla osiągnięcia płynności i naturalności w komunikacji. Ucząc się i używając popularnych zwrotów i wyrażeń, uczniowie mogą zwiększyć swoją zdolność do dokładnego i skutecznego wyrażania pomysłów. Wiedza frazeologiczna pozwala mówcom tworzyć język, który brzmi naturalnie i idiomatycznie, ponieważ rodzimi użytkownicy języka często polegają na utrwalonych wyrażeniach w codziennej mowie. Tworzenie naturalnego, idiomatycznego języka obejmuje nie tylko konstruowanie poprawnych gramatycznie zdań, ale także odpowiednie używanie ugruntowanych wyrażeń leksykalnych.

Badania dostarczyły różnych szacunków dotyczących proporcji stałych fraz w języku. Altenberg (1998) stwierdził, że do 80% słów w języku mówionym składa się z powtarzających się kombinacji słów. Erman i Warren (2000) przeanalizowali ten sam korpus i zasugerowali, że 58,6% mówionego angielskiego dyskursu i 52,3% pisanego. Pomimo różnic w tych szacunkach, wszystkie one podkreślają znaczenie frazeologizmów w języku.
_

Typy związków frazeologicznych

Związki frazeologiczne to powtarzające się sekwencje słów lub fraz, które często występują razem w języku. Są to stałe lub półstałe kombinacje, które są często używane przez native speakerów języka w określonych kontekstach lub sytuacjach.
_

Idiomy: Idiomy to wyrażenia lub zwroty, których znaczenie nie można łatwo zrozumieć na podstawie dosłownego tłumaczenia lub znaczenia poszczególnych słów. Idiomy mają swoje specyficzne znaczenie, które różni się od dosłownego sensu ich składowych części. Są one charakterystyczne dla danego języka lub kultury.

„Rzucić rękawicę” – oznacza wyzwanie kogoś do pojedynku lub rywalizacji.

„Być w siódmym niebie” – oznacza być bardzo szczęśliwym lub spełnionym.

„Głaskać po głowie” – oznacza traktować kogoś z pobłażaniem lub lekceważeniem.

„Święta krowa” – oznacza osobę, rzecz lub ideę, która jest uważana za nietykalną lub niewątpliwą.
_

Kolokacje: Kolokacje to łączenia lub zestawienia słów, które występują często i naturalnie razem w języku. Są to wyrażenia, w których pewne słowa lub zwroty często towarzyszą sobie ze względu na konwencję językową i semantyczną. Kolokacje mogą obejmować różne formy gramatyczne, takie jak czasowniki z rzeczownikami, przymiotniki z rzeczownikami lub przyimki z rzeczownikami, itp.

„Szybko biegać” – kolokacja składająca się z przymiotnika „szybko” i czasownika „biegać”, które naturalnie występują razem, aby opisać sposób działania.

„Gorący napój” – kolokacja składająca się z przymiotnika „gorący” i rzeczownika „napój”, które często występują, aby opisać temperaturę napoju.
_

Frazy czasownikowe: Frazy czasownikowe, znane również jako złożenia czasownikowe lub kolokacje czasownikowe, to kombinacje czasownika z innymi wyrazami lub frazami, które tworzą jednostkę o znaczeniu innym niż sam czasownik. Frazy czasownikowe są wyrażeniami, w których czasownik jest połączony z dodatkowymi elementami, takimi jak przyimki, przysłówki, rzeczowniki lub zaimki, tworząc specyficzne znaczenie lub idiomatyczną frazę.

„Zgubić głowę” – stracić panowanie nad sobą.

„Zgasić nadzieję” – oznacza utratę nadziei lub rozczarowanie.

„Wyrwać się z rąk” – oznacza uwolnienie się lub uniknięcie czegoś.

„Zawalczyć o coś” – oznacza podjęcie walki lub wysiłku w celu osiągnięcia czegoś.
_

Przysłowia: Przysłowia to krótkie, zwięzłe zdania lub frazy, które zawierają mądrości, ogólne zasady lub spostrzeżenia na temat życia. Są one przekazywane przez pokolenia i często mają charakter metaforyczny lub alegoryczny. Przysłowia są powszechnie używane w różnych kulturach i pełnią funkcję przekazu wartości i mądrości społeczności.

„Bez pracy nie ma kołaczy” – aby osiągnąć sukces lub cieszyć się korzyściami, trzeba się postarać i wykonać odpowiednią pracę.

„Gdzie dwóch się bije, tam trzeci korzysta” – kiedy dwie strony kłóci się ze sobą, trzecia strona może zyskać korzyści lub uniknąć trudności.

„Nie ma tego złego, co by na dobre nie wyszło” – nawet z pozornie złej sytuacji może wyniknąć coś dobrego lub korzystnego w dłuższej perspektywie.

„Co nagle, to po diable” – pośpiech może prowadzić do błędów lub złych rezultatów.
_

Eufemizmy: Eufemizmy to wyrażenia lub słowa używane w celu złagodzenia lub zastąpienia bardziej nieprzyjemnych lub kontrowersyjnych treści. Służą one temu, aby wyrazić coś w bardziej delikatny sposób lub uniknąć bezpośredniego użycia słów lub zwrotów, które mogą być uważane za niegrzeczne, obraźliwe, nieprzyzwoite lub bolesne.

„Odszedł” zamiast „umarł” – używany do opisu czyjejś śmierci w bardziej subtelny sposób.

„Osoba starsza” zamiast „stara” – stosowany, aby uniknąć negatywnego związanego z wiekiem określenia.

„W okresie oczekiwania” zamiast „ciąża” – stosowany w celu opisania ciąży w sposób bardziej dyskretny.

„Nieprawdziwe informacje” zamiast „kłamstwo” – używany, aby złagodzić negatywne konotacje związane z oskarżeniem o kłamstwo.
_

Slang: Slang to specyficzny rodzaj języka używany głównie w nieformalnych sytuacjach i w określonych grupach społecznych. Jest to zbiór wyrażeń, słów, fraz, skrótów lub zwrotów, które są popularne wśród młodych ludzi, subkultur, grup zawodowych lub regionalnych. Slang charakteryzuje się często dynamicznym i nietrwałym charakterem, co oznacza, że wyrażenia slangowe mogą zmieniać się wraz z czasem i różnić się w zależności od miejsca i kontekstu.

„Frajda” – oznacza radość, przyjemność.

„Szpan” – oznacza przepych, zadziorność lub chwalenie się.

„Hajs” – slangowe określenie na pieniądze.

„Fajka” –papieros.

„Ziom” – kolega, przyjaciel.

„Spoko” – okej, w porządku.
_

Trudności w akwizycji frazeologizmów

Stałe kombinacje językowe stwarzają wyzwania dla osób uczących się drugiego języka (L2), głównie w kontekście tworzenia wypowiedzi i pisaniu, a nie w rozumieniu. Gotowe frazy często umykają uwadze uczących się L2 z powodu braku świadomości ich istnienia co skutkuje trudnościami w ich rozpoznawaniu a co dopiero poznania znaczenia. Rozpoznawanie takich wyrażeń jest kluczowe dla świadomego uczenia się. Ponadto ze względu na ograniczoną ekspozycję na język docelowy, osoby uczące się L2 często nie mają wystarczających okazji do intuicyjnego opanowania poszczególnych jednostek językowych i ćwiczenia używania tych wyrażeń. Na dodatek frazeologizmy charakteryzują się zmiennością i elastycznością, co stanowi wyzwanie dla osób uczących się L2 w zrozumieniu różnic w kolokacjach i kolejności słów.

Badania nad wykorzystaniem wyrażeń stałych przez uczących się L2 ujawniają nadużywanie, niedostatecznego użycie, błędne użycie i indywidualne stosowanie języka formułowego, które przyczyniają się do obco brzmiącego charakteru mowy i pisma uczących się.
_

Dlaczego ucząc się „słówek”, robimy sobie krzywdę – na przykładzie list wyrazowych

Tworzenie list wyrazowych ma na celu ułatwienie zapamiętywania słów poprzez wprowadzenie ustalonego porządku, jednak zostało udowodnione, że może to prowadzić do sytuacji, w której uczący się zapamiętują słowa tylko w kontekście listy, ale nie potrafią ich użyć, poza tym porządkiem. Uczniowie zapamiętują ciąg wyrazów połączonych w kolejności, podobnie jak pamiętają wiersze czy zwrotki piosenek.

Zapamiętywanie w ustalonym porządku jest typowe dla ludzkiego umysłu, ale utrudnia dostęp do słów poza kontekstem listy. To niekorzystne w nauce języka obcego, gdzie często potrzebujemy pojedynczych słów, a nie całych list. Większość sytuacji komunikacyjnych wymaga natychmiastowej odpowiedzi, a związanie słów z kontekstem listy zajmuje czas.

Problemy z listami wyrazowymi wynikają z dekontekstualizacji i płytkiego przetwarzania. Listy wyjmują słowa z ich naturalnego kontekstu, podczas gdy język zawsze funkcjonuje w wypowiedziach i kontekstach sytuacyjnych. Kontekst pozwala na tworzenie głębszych skojarzeń i lepsze zapamiętywanie słów. Ponadto, listy powodują płytkie przetwarzanie, a głębokie przetwarzanie jest bardziej efektywne dla zapamiętywania. Gotowe listy działają jak językowy fast-food, który ogranicza efektywne przyswajanie języka więc zapamiętanie słów z listy nie gwarantuje umiejętności użycia ich w innych kontekstach.
_

Przyswojenie frazeologizmów

Metody nauczania frazeologii różnią się w zależności od podejścia. Jedna teoria uważa, że frazeologizmy powinny być traktowane jako zwykłe jednostki leksykalne i powinny być równolegle wprowadzane wraz z jednowyrazowymi jednostkami leksykalnymi. Ważną rolę odgrywają tu techniki wspomagające zapamiętywanie formy i znaczenia poszczególnych frazeologizmów.

Kühn (1992), specjalizujący się w frazeodydaktyce, proponuje trzy kroki niezbędne do opanowania frazeologizmu. Pierwszym krokiem jest rozpoznanie frazeologizmu w tekście, jeśli to możliwe. Często obcokrajowcy mogą nie dostrzegać kompleksowości wyrażenia lub rozumieć je dosłownie. Drugim krokiem jest rozszyfrowanie znaczenia frazeologizmu poprzez obrazowanie, wnioskowanie z kontekstu lub sprawdzenie w słowniku. Ostatecznym krokiem jest przyswojenie frazeologizmu jako całościowej jednostki z ustaloną formą i znaczeniem, które są utrwalone w konkretnych sytuacjach komunikacyjnych.
_

Sposoby i wskazówki do nauki frazeologii

Ekspozycja i nauka kontekstowa: Ekspozycja i nauka kontekstowa mają kluczowe znaczenie dla nauki frazeologii, ponieważ dostarczają rzeczywistych przykładów użycia frazeologizmów w autentycznych warunkach językowych. Poprzez zagłębienie się w książki, artykuły, filmy i rozmowy, które zawierają frazeologizmy, uczniowie mogą obserwować, w jaki sposób te wyrażenia są używane i zrozumieć ich zamierzone znaczenie. Zwracanie uwagi na kontekst, w którym używane są frazeologizmy, poprawia zrozumienie i pomaga uczniom zrozumieć właściwe użycie.

Praktyka i produkcja: Praktyka i produkcja odgrywają kluczową rolę w nauce frazeologii, ponieważ zapewniają możliwości aktywnego zaangażowania i zastosowania tych wyrażeń. Poprzez aktywne włączanie frazeologizmów do praktyki językowej, takiej jak używanie ich w rozmowach, ćwiczeniach w pisaniu lub odgrywaniu ról, uczniowie wzmacniają swoje zrozumienie tych wyrażeń i rozwijają płynność w ich użyciu. To praktyczne podejście pozwala uczniom zinternalizować i opanować użycie frazeologizmów, co ostatecznie prowadzi do bardziej skutecznej i pewnej komunikacji w języku docelowym.

Komunikacja i interakcja: Komunikacja i interakcja są cenne dla nauki frazeologii, ponieważ oferują bezpośrednie i immersyjne doświadczenie z native speakerami. Aktywnie uczestnicząc w rozmowach, uczniowie mogą ćwiczyć używanie frazeologizmów i otrzymywać informacje zwrotne od native speakerów na temat ich użycia, pomagając im udoskonalić ich zrozumienie i poprawić ich biegłość. Dzięki tym interakcjom uczniowie nie tylko zyskują kontakt z różnymi frazeologizmami, ale także lepiej rozumieją ich właściwe użycie, niuanse i konotacje kulturowe.

Poszerzanie słownictwa: Rozwijanie zasobu słownictwa ma kluczowe znaczenie dla nauki frazeologii, ponieważ pozwala uczniom rozpoznawać i rozumieć elementy składowe związków frazeologicznych. Wiedza ta pozwala im zidentyfikować te elementy w większych wyrażeniach, ułatwiając zrozumienie ogólnego znaczenia frazeologizmów. Zwiększa to ich zdolność do dokładnego używania i manipulowania tymi wyrażeniami w różnych kontekstach, wspierając zarówno receptywne, jak i produktywne umiejętności językowe. W ten sposób poszerzanie słownictwa służy jako solidna podstawa do przyswajania i skutecznego wykorzystywania frazeologii w komunikacji.
_

Nauka frazeologizmów vs nauka słówek

Nauka frazeologizmów, w przeciwieństwie do nauki pojedynczych słów, oferuje kilka korzyści w przyswajaniu drugiego języka. Po pierwsze, frazeologizmy zapewniają uczącym się gotowe fragmenty języka, które odzwierciedlają naturalne i autentyczne użycie języka docelowego. Pozwala im to komunikować się bardziej efektywnie i swobodnie, ponieważ frazeologizmy często przekazują znaczenia, których nie można wywnioskować z samych pojedynczych słów. Ponadto nauka frazeologizmów zwiększa płynność wypowiedzi, zmniejszając potrzebę ciągłego tłumaczenia słowo po słowie i składania zdań. Pozwala to uczącym się wyrażać się w sposób idiomatyczny, przypominający posługiwanie się językiem ojczystym. Co więcej, frazeologizmy zapewniają wgląd w kulturę i kontekstowe podejście do nauki języka, ułatwiając zarówno rozumienie, jak i skuteczną komunikację w drugim języku.

Aby dowiedzieć się więcej o językowych niuansach i sposobach na naukę języka zajrzyj na naszego bloga lub odwiedź nasze media społecznościowe takie jak Instagram i Facebook.
______________________

Źródła:

„Frazeologia w kształceniu językowym” – Joanna Szerszunowicz, Małgorzata K. Frąckiewicz, Elżbieta Awramiuk

„Czy listy wyrazowe są skutecznym narzędziem w nauczaniu/uczeniu się słownictwa języka obcego?” – Michał Citko

„Nauczanie frazeologizmów w metodzie komunikacyjnej” – Kamil Szafraniec

„The acquisition of formulaic language by EFL learners” – Agnieszka Leńko-Szymańska